Yazar:
Başlık:
Malatya Evlerinin Kapı Tokmakları
DOI:
Yıl: 2009
Cilt: 1
Sayı: 1
Sayfa: 47-60
Özet:
Kapı tokmakları; maddi kültür varlıklarımız içerisinde özel olarak ele alması gereken önemli ayrıntılardır.
Bir yandan Anadolu maden sanatının geldiği noktayı işaret ederlerken bir yandan da Anadolu’nun zengin süsleme
kompozisyonlarının güzel örneklerini sergilerler. Bu çalışmada temel işlevi ses çıkarmak olan kapı tokmaklarının
Anadolu evlerinin cümle kapılarında ağaç ve madenin üstün bir estetik anlayışı ile sosyal yaşamın işlevsel boyutuna
sunulmuş birlikteliği Malatya evlerinin kapı tokmaklarıyla örneklendirilmiştir. Umulur ki Bu çalışma yok olan
değerlerimizin bir noktada yazıya ve biçime dönüştürerek tarihe iade edilmesi anlamında hak ettiği yeri bulur. Bu
çalışma da Malatya ilinin coğrafi konumu, tarihi, kentin mimari özelliklerinin yanı sıra Malatya Merkeze bağlı
Konak Belediyesi, Yeşilyurt İlçesi, Yeşilyurt’a bağlı Bostanbaşı ve Yakınca Belediyeleri ve BattalGazi ilçesindeki
değişik tip ve boyutlar da kapı tokmakları ve örnek olarak da iki tip şakşak; yapım malzemesi boyutları, süsleme
ve kompozisyon özellikleriyle ele alınmıştır. Ayrıca ilk kez Malatya evlerinin kapı tokmakları tipolojisi
oluşturulmuştur.
Anahtar Kelimeler:
Malatya evleri, kapı tokmakları, tarih, sanat.
Kaynakça:
Aytaç, İ., “Malatya-Mimari” Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi, C.27, Ankara 2003,s.474,477
Barlas, U., “Halk Bilimi Açısından Safranbolu Evleri Kapı Tokmakları”, V.Milletler Arası Türk Halk Kültür Seksiyonu Bildirileri, Ankara, s. 106–107
Baş, U. A.,, “Kökenin Orta Asya’da Bulduğumuz Kapı Tokmakları” Sanatsal Mozaik Dergisi, S.15, İstanbul, 1996, s.56–60.
Binan, C., “Kapı” Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C:2, İstanbul, 1993,s. 944–945 Deniz, Bekir , “Malatya Türk Ev Mimarisinin Ana Hatları”, M.T. R.E Bülteni, S.11–12, İstanbul, 1980,s. 19–23
Erginsoy Ü., “Maden Sanatı” , Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C:2, İstanbul, 1993, s. 1144–1146
Erginsoy Ü., İslam Maden Sanatının Gelişimi, İstanbul, 1978
Göğebakan, G., XVI. Yüzyılda Malatya Kazası (1516–1560) , Malatya, 2002
Küçükerman, Ö., Güner, Ş., Anadolu Mirasında Türk Evleri, İstanbul, 1995,
Özbek, O., “Malatya’nın Eski Evleri “ , I. Battalgazi ve Malatya Çevresi Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, Malatya, 1986, s. 46–49
Özen, K, “Divriği Demirci Esnafının Geleneksel Kapı Süsleme Sanatı” Türk Folkloru Araştırmaları, S.198/1, 6 Ankara, 1985, s.55–56
Özme, A., Şahin, H., “Geleneksel Malatya Evlerinde Cümle Kapıları”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, S–2, Ankara, 2001 s.23-128
Seyidoğlu, H., Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı, Geliştirilmiş 5. Baskı, İstanbul, 1993
Tan, N., Folklor ( Halk Bilimi) Genel Bilgiler, Geliştirilmiş 3. Baskı, İstanbul,1995
Turgut, H., “Kültür, Mekân ve Zaman, Geleneksel Malatya Evleri”, 17. Tarihi Türk Evleri Haftası 3– 15 Mayıs 1999, Seminer Geleneksel Malatya Evleri, İstanbul, 1999, s.10–14
